Λύκτος ή Λύττος

Αρχαία πόλη της Κρήτης. Ήταν χτισμένη στο όρος Αργαίο, παρακλάδι της Ίδης, και βρισκόταν ΝΑ της Κνωσού, σε μικρή απόσταση από το Λιβυκό πέλαγος. Στην επικράτειά της περιλαμβάνονταν επίσης τα νησιά Μινώα και Στρογγύλη και οι πόλεις Μίλατος και Λυκτία Αρσινόη. Επίνειό της ήταν η Χερσόνησος. Η πόλη έλαβε την ονομασία της από τον Λύκτο, γιο του Λυκάονα, που ήταν και ιδρυτής της, ενώ επονομάστηκε Λύττος (= ψηλή), επειδή ήταν χτισμένη σε ψηλό μέρος (σε βουνό). Σύμφωνα με τον Ησίοδο, η Ρέα γέννησε τον Δία μέσα σε μια σπηλιά στο όρος Αργαίο. Ο Όμηρος αναφέρει ότι η Λ. συμμετείχε στον Τρωικό πόλεμο και ότι ο αρχηγός της, Κοίρανος, σκοτώθηκε από τον Έκτορα προσπαθώντας να σώσει τον Λύκτιο Μηριόνη. Ο Αριστοτέλης μνημονεύει ότι οι Λύκτιοι ισχυρίζονταν πως ήταν άποικοι της Σπάρτης. Μάλιστα, το 668 π.Χ. συμμάχησαν με τους Σπαρτιάτες στον πόλεμο εναντίον των Μεσσηνίων. Το 343 π.Χ., ο βασιλιάς της Σπάρτης Αρχίδαμος έδιωξε τον Φάλαικο τον Φωκέα από τη Λ., την οποία είχε καταλάβει μαζί με τους Κνωσίους. Αργότερα, η Λ. συμμάχησε εναντίον της Κνωσού σε διάφορες περιστάσεις, μεταξύ των οποίων με τον Αντίοχο Β’ το 249 π.Χ. Το 220 π.Χ., ενώ οι Λύκτιοι βρίσκονταν σε κάποια εκστρατεία, οι κάτοικοι της Κνωσού εκμεταλλεύτηκαν την απουσία τους και κατέστρεψαν την πόλη ολοκληρωτικά. Όταν οι Λύκτιοι επέστρεψαν και είδαν την πόλη τους κατεστραμμένη, ζήτησαν καταφύγιο στη Λάππα και παρέμειναν εκεί μέχρι την εποχή που κατόρθωσαν να επανακτήσουν τη Λ. με τη βοήθεια των Γορτυνίων. Το 170 π.Χ. οι Λύκτιοι ακολούθησαν ορισμένες πόλεις της Κρήτης και συμμάχησαν με τον Ευμένη της Περγάμου. Το 68 π.Χ. η Λ. συμμάχησε με την Ιεράπυτνα και την Ολούντα, αλλά τον ίδιο χρόνο κατελήφθη από τον Ρωμαίο Μέτελλο και έχασε έτσι την ανεξαρτησία της. Τα ερείπια της πόλης (τείχη, οχυρώματα, τάφοι, υδραγωγείο κλπ.) βρίσκονται στη σημερινή τοποθεσία Λύττα.